Vernier caliperની Least Count કઈ રીતે શોધવી?.....વધુ માહિતી માટે અહીં ક્લિક કરો

 

 

 

વર્નિયર કેલિપરની લઘુત્તમ માપશક્તિ (Least Count - LC) એટલે કે તે સાધન દ્વારા માપી શકાતું નાનામાં નાનું માપ. તે શોધવા માટે મુખ્યત્વે બે રીત છે:

૧. સૂત્રની રીત (સૌથી સરળ)

લઘુત્તમ માપશક્તિ શોધવાનું મુખ્ય સૂત્ર નીચે મુજબ છે:

$$LC=\frac{\text{મુખ્ય સ્કેલના એક વિભાગનું મૂલ્ય (Value of 1 MSD)}}{\text{વર્નિયર સ્કેલના કુલ વિભાગની સંખ્યા (Total Divisions on Vernier Scale)}}$$

ઉદાહરણ તરીકે:

• ધારો કે મુખ્ય સ્કેલ પર 1 mm ના કાપા છે.

• વર્નિયર સ્કેલ પર કુલ 50 કાપા છે.

• તો $LC=\frac{1\text{ mm}}{50}=0.02\text{ mm}$.

---

૨. તફાવતની રીત (ગણિતની રીતે)

આ રીતમાં મુખ્ય સ્કેલ અને વર્નિયર સ્કેલના કાપા વચ્ચેનો તફાવત જોવામાં આવે છે.

$$LC=1\text{ MSD}-1\text{ VSD}$$

(MSD = Main Scale Division, VSD = Vernier Scale Division)

પગલાંઓ:

1. 1 MSD શોધો: સામાન્ય રીતે તે 1 mm હોય છે.

2. 1 VSD શોધો: જુઓ કે વર્નિયર સ્કેલના કુલ કાપા (દા.ત. 50) મુખ્ય સ્કેલના કેટલા કાપા (દા.ત. 49) સાથે મેચ થાય છે.

   • અહીં, $50\text{ VSD}=49\text{ MSD}$

   • એટલે કે, $1\text{ VSD}=49/50\text{ MSD}=0.98\text{ mm}$

3. તફાવત ગણો:

   • $LC=1\text{ mm}-0.98\text{ mm}=0.02\text{ mm}$

---

૩. અલગ-અલગ વર્નિયર માટે LC ના પ્રકાર

વર્નિયર સ્કેલના કાપા	ગણતરી (1 / કાપા)	લઘુત્તમ માપશક્તિ (LC)
10 કાપા	$1/10$	$0.1\text{ mm}$
20 કાપા	$1/20$	$0.05\text{ mm}$
50 કાપા	$1/50$	$0.02\text{ mm}$ (સૌથી વધુ વપરાતું)

 

યાદ રાખો: તમે જ્યારે પણ નવું વર્નિયર કેલિપર હાથમાં લો, ત્યારે સૌથી પહેલા તેના વર્નિયર સ્કેલના કુલ કાપા ગણી લો. તેનાથી તમને તરત જ તેની ચોકસાઈ (Accuracy) ખબર પડી જશે.

Vernier caliper માં રીડિંગ કઈ રીતે લેવું? .... વધુ માહિતી માટે અહીં ક્લિક કરો

 

વર્નિયર કેલિપર (Vernier Caliper) થી ચોકસાઈપૂર્વક રીડિંગ લેવાની પ્રક્રિયા નીચે મુજબ છે. વર્નિયર કેલિપર સામાન્ય રીતે $0.02\text{ mm}$ ની લઘુત્તમ માપશક્તિ (Least Count) ધરાવે છે.

૧. પાયાની બાબતો સમજો

રીડિંગ લેતા પહેલા આ બે માપ સમજવા જરૂરી છે:

• Main Scale (મુખ્ય સ્કેલ): જે સ્થિર હોય છે (સામાન્ય ફૂટપટ્ટી જેવું).

• Vernier Scale (વર્નિયર સ્કેલ): જે મુખ્ય સ્કેલ પર આગળ-પાછળ સરકે છે.

---

૨. રીડિંગ લેવાના સ્ટેપ્સ

સ્ટેપ ૧: લઘુત્તમ માપશક્તિ (Least Count - LC) શોધો. મોટાભાગના કેલિપર પર તે લખેલું હોય છે (દા.ત. $0.02\text{ mm}$). જો ન હોય, તો: અહીં ક્લિક કરો 

સ્ટેપ ૨: મુખ્ય સ્કેલનું રીડિંગ (Main Scale Reading - MSR) લો

• વસ્તુને જડબાની વચ્ચે મજબૂત રીતે પકડો.

• વર્નિયર સ્કેલનો '0' (ઝીરો) મુખ્ય સ્કેલ પર કયા આંકડાને વટાવી ગયો છે તે જુઓ.

• ધારો કે, વર્નિયરનો '0' મુખ્ય સ્કેલ પર $2.4\text{ cm}$ ($24\text{ mm}$) પછી છે, તો તમારું MSR = 24 mm.

સ્ટેપ ૩: વર્નિયર સ્કેલનું રીડિંગ (Vernier Scale Reading - VSR) લો

• હવે જુઓ કે વર્નિયર સ્કેલની કઈ લાઈન મુખ્ય સ્કેલની કોઈ પણ લાઈન સાથે બરાબર સીધી રેખામાં (Coincide) મેચ થાય છે.

• ધારો કે, ૧૨મી લાઈન મેચ થાય છે, તો આ આંકડાને લઘુત્તમ માપશક્તિ (LC) સાથે ગુણો.

• VSR = મેચ થતી લાઈન $\times$ LC (દા.ત. $12\times 0.02=0.24\text{ mm}$).

સ્ટેપ ૪: કુલ રીડિંગ (Total Reading) મેળવો કુલ માપ મેળવવા માટે બંને રીડિંગનો સરવાળો કરો:

$$\text{Total Reading}=\text{MSR}+\text{VSR}$$

$$\text{Total Reading}=24\text{ mm}+0.24\text{ mm}=24.24\text{ mm}$$

---

૩. ધ્યાનમાં રાખવા જેવી બાબતો

• Zero Error (શૂન્ય ત્રુટિ): માપ લેતા પહેલા બંને જડબા બંધ કરીને ચેક કરો કે બંને '0' એક લાઈનમાં છે કે નહીં. જો ન હોય, તો તેટલું માપ બાદ કરવું અથવા ઉમેરવું પડશે.

• લંબવત દ્રષ્ટિ: રીડિંગ લેતી વખતે આંખ બરાબર લાઈનની સામે રાખવી જેથી ભૂલ ન થાય.

---

ઉપયોગો:

1. Outer Jaws: વસ્તુનો બહારનો વ્યાસ કે જાડાઈ માપવા.

2. Inner Jaws: પાઈપ કે હોલનો અંદરનો વ્યાસ માપવા.

3. Depth Probe: ખાડા કે હોલની ઊંડાઈ માપવા.